Er is sprake van huwelijkse gevangenschap wanneer iemand tegen haar/zijn wil vast zit in een religieus huwelijk, omdat het niet lukt om het huwelijk te ontbinden.
Herkennen van huwelijkse gevangenschap
Herkent u één of meer van de volgende dingen in uw leven of bij iemand in uw omgeving? (a) U wilt scheiden, maar uw partner weigert medewerking; (b) U bent bang dat u (na de scheiding) uw kinderen niet meer mag zien van uw ex-partner of uw ex-partners familie; (c) Er is veel geruzie in uw huwelijk en u voelt zich gevangen; (d) U kunt geen nieuwe relatie beginnen omdat uw omgeving dit afkeurt; (e) In uw omgeving / land van herkomst zien mensen u als niet trouwe partner. Daardoor kunt u uw familie niet meer bezoeken; (f) U kunt geen eigen reisdocument (ID-bewijs, paspoort) aanvragen zonder toestemming van uw (ex-)partner; (g) U kunt zich niet vrij bewegen of u bent thuis opgesloten; (h) U voelt steeds meer druk, gevaar of dreiging; (i) Uw (schoon)familie controleert wat u doet; zij halen u op van school of werk terwijl u dit niet wilt; (j) U wordt bedreigd en/of u heeft te maken met geweld; (k) U heeft geen zicht op uw verblijfsrecht. Als u één of meer dingen herkent bij uzelf of bij iemand anders, dan is er misschien sprake van huwelijkse gevangenschap.
Risico’s van een scheiding
Als er sprake is van een situatie waarin de religieuze scheiding wordt belemmerd, belandt iemand in huwelijkse gevangenschap. Dit komt in vrijwel alle religies voor. Het is dan in de praktijk vaak onmogelijk om een nieuwe relatie te beginnen of opnieuw te trouwen. Dit kan door de geloofsgemeenschap beschouwd worden als overspel. Als de familie dit dan ook nog beleeft als aantasting van de eer, kan deze situatie leiden tot geweld. Indien een nieuwe relatie aangaan mogelijk is, kan dat vaak alleen buiten de religieuze gemeenschap en/of het land van herkomst. Vaak blijft het risico op geweld en/of sociale uitsluiting bestaan. In sommige landen is het wettelijk huwelijk een religieus huwelijk, bijvoorbeeld in Egypte en Iran. In deze landen wordt een Nederlandse echtscheiding niet zomaar erkend. Dit komt omdat het land van mening is dat de wijze waarop de echtscheiding heeft plaatsgevonden niet in overstemming is met hun openbare orde en goede zeden. Als een vrouw hertrouwt of een relatie met een ander begint en zij officieel nog niet gescheiden is, loopt zij in deze landen het risico op vervolging wegens bigamie of overspel. Men kan in Nederland voor de wet gescheiden zijn, maar in het land waar het huwelijk gesloten is nog wel getrouwd zijn. In dergelijke gevallen dient dan meestal een procedure tot erkenning van een Nederlandse echtscheiding, een echtscheidings- of nietigverklaringsprocedure gestart te worden in het land waar het huwelijk is gesloten. Dit geldt voor veel landen waar religieus huwelijksrecht het enige geldende en dus ook wettelijke recht is, zoals Egypte, de Filippijnen, Iran, Israël, Marokko, Pakistan en Syrië.
De strafbaarstelling van ‘gedwongen voortzetting van huwelijken’
In Nederland heeft iedereen het recht om haar/zijn leven in te richten zoals zij/hij dat zelf wil. Daarbij is de vrijheid van godsdienst en/of levensovertuiging belangrijk. Keuzevrijheid en zelfbeschikking, bijvoorbeeld het kiezen van je eigen partner of juist scheiden, is niet altijd vanzelfsprekend. Deze situatie kan zelfs in tegenspraak zijn met zelfbeschikking. Wanneer dit in ernstige mate het geval is, spreken we over schadelijke praktijken. Het kan gaan om huwelijkse gevangenschap, huwelijksdwang, gedwongen achterlating in het buitenland, gedwongen isolement, genitale verminking of (ander) geweld uit naam van de familie[1]eer. Vaak is de vrouw het slachtoffer. Over dergelijke vormen van dwang en geweld is de wet duidelijk: ze zijn strafbaar (o.a. op grond van artikel 282, wederrechtelijke vrijheidsberoving, en artikel 284, dwang, van het Wetboek van Strafrecht). Sinds 1 juli 2013 valt ‘gedwongen voortzetting van huwelijken’ ook onder het algemene dwangartikel 284 van het Wetboek van Strafrecht. Strafbaarstelling beperkt zich niet enkel tot Nederland; ook wanneer huwelijks[1]dwang of huwelijkse gevangenschap plaatsvindt in het buitenland is vervolging op grond van deze strafbepaling mogelijk (artikel 7 Wetboek van Strafrecht).
