Aan het begin van een huwelijk denken de meeste stellen nauwelijks aan de mogelijkheid van een echtscheiding. Desondanks kiezen velen ervoor om huwelijksvoorwaarden op te stellen – afspraken die bedoeld zijn om de verdeling van vermogen en inkomen vooraf vast te leggen. Deze voorwaarden worden opgesteld met het oog op bescherming van de minder vermogende partner, bijvoorbeeld door bepaalde inkomsten of bezittingen buiten de gezamenlijke verdeling te houden of door verrekenbedingen op te nemen. In de loop van de jaren blijkt echter vaak dat de oorspronkelijke afspraken niet meer aansluiten op de huidige realiteit. Veranderingen in ondernemingswinsten, investeringen of de arbeidsverdeling kunnen leiden tot onduidelijkheden over wat precies onder ‘inkomen’ of ‘vermogen’ wordt verstaan. Dit kan later bij een echtscheiding grote financiële consequenties hebben, waardoor het essentieel is om de huwelijksvoorwaarden periodiek te herzien en actueel te houden.
1. De rol van voorafgaande afspraken en hun doelstellingen
Huwelijkse voorwaarden dienen in de eerste plaats als een preventief instrument om toekomstige geschillen te voorkomen. Ze leggen vooraf vast hoe vermogen en inkomen verdeeld moeten worden in het geval van een echtscheiding. Vaak worden hierin specifieke regelingen getroffen, zoals het uitsluiten van bepaalde zakelijke inkomsten of onroerend goed van de gezamenlijke verdeling, of het opnemen van verrekenbedingen. Deze clausules zijn bedoeld om de financieel zwakkere partner te beschermen, bijvoorbeeld door te voorkomen dat zij na een scheiding zonder middelen achterblijft. Hoewel dergelijke afspraken in eerste instantie duidelijk lijken, kan de context van het huwelijk – waarin ze zijn opgesteld – drastisch veranderen door de jaren heen. Wat destijds een adequate bescherming bood, kan later als onduidelijk of oneerlijk worden ervaren, zeker wanneer de financiële situatie en de samenstelling van het vermogen ingrijpend veranderen.
2. Interpretatieproblemen en praktijkvoorbeelden
In de praktijk komen er vaak concrete problemen naar voren wanneer oude huwelijksvoorwaarden moeten worden toegepast bij een echtscheiding. Zo kan er onduidelijkheid ontstaan over de definitie van ‘inkomen’ wanneer een ondernemer tijdens het huwelijk een eenmanszaak had, maar inmiddels meerdere succesvolle ondernemingen in verschillende B.V.’s heeft ondergebracht. Moet in zo’n geval alleen het management fee worden meegenomen, of ook de (opgepotte) bedrijfswinst en dividenduitkeringen? Daarnaast kan het ontbreken van jaarlijkse verrekeningen in de originele voorwaarden leiden tot een rechtsvermoeden: bij scheiding wordt dan ervan uitgegaan dat alle opgebouwde middelen gezamenlijk zijn, wat betekent dat degene die meer dan 50% van het totale vermogen bezit, een substantiële compensatie aan de andere partner moet betalen. Een praktijkvoorbeeld laat zien dat een vrouw, die aanvankelijk beschermd wilde worden tegen schuldeisers, ondanks het ontbreken van directe aanspraken op aandelen of onroerend goed, toch geconfronteerd kan worden met een aanzienlijke financiële afrekening, omdat alle financiële overschotten alsnog worden meegeteld.
3. Herwaardering en actualisatie: Preventie van toekomstige conflicten
De realiteit leert dat huwelijksvoorwaarden niet statisch zijn, maar regelmatig herzien moeten worden om in lijn te blijven met de huidige persoonlijke en financiële omstandigheden. Het is verstandig om, zeker bij ingrijpende veranderingen zoals de omzetting van een bedrijf van een eenmanszaak naar een B.V. of bij een significante verandering in de arbeidsverdeling, de voorwaarden te laten toetsen door een notaris en financieel expert. Dit zorgt ervoor dat er helderheid komt over wat onder ‘inkomen’ of ‘vermogen’ moet worden verstaan en dat eventuele verrekenbedingen duidelijk worden uitgewerkt. Door preventief op papier te zetten hoe investeringen juridisch gezien behandeld moeten worden – bijvoorbeeld als geldlening of als gift, en of waardevermeerdering of -vermindering meegeteld dient te worden – kan later veel onzekerheid en langdurige juridische procedures worden voorkomen.
4. Praktische implicaties en strategisch advies
Het updaten van huwelijksvoorwaarden biedt beide partners de mogelijkheid om relevante zaken bewust en in onderling overleg te regelen voordat een conflict zich voordoet. Een goed opgesteld en actueel gehouden document voorkomt dat er bij een echtscheiding onvoorziene en ingrijpende financiële consequenties ontstaan. Het strategisch vastleggen van afspraken, zoals periodieke verrekeningen van overgespaard inkomen en de precieze bepaling van welke investeringen tot de gezamenlijke vermogensverdeling behoren, geeft beide partijen duidelijkheid en zekerheid. Advocaat B.A.S. van Leeuwen adviseert om regelmatig juridisch advies in te winnen en de huwelijksvoorwaarden te laten actualiseren, zodat zij een betrouwbare basis vormen voor een eerlijke en evenwichtige afwikkeling in het geval van een echtscheiding. Zo kunnen partijen met vertrouwen terugkijken op de afspraken die zij tijdens het huwelijk hebben gemaakt, en weten zij dat de regeling niet in de toekomst tot langdurige en kostbare geschillen leidt.
