/

Wet openbare manifestaties

Wanneer een betoging of demonstratie wordt gehouden is de Wet openbare manifestaties (Wom) van toepassing. Er is sprake van een openbare manifestatie wanneer er meerdere personen zijn die in het openbaar een mening uiten en waarbij het uiten van deze mening centraal staat. Zogenoemde ‘eenmansacties’ waarbij één persoon in het openbaar een mening wil uiten, vallen niet onder de Wom. Het recht om betogingen te organiseren of eraan deel te nemen is verankerd in artikel 6 en artikel 9 (lid 2) van de Grondwet. Het recht op vrijheid van meningsuiting is neergelegd in artikel 7 Grondwet. Deze grondrechten kunnen, onder bepaalde voorwaarden, worden beperkt.

Omdat vrijheid van betoging, levensovertuiging en meningsuiting grondrechten zijn, is in de Wom niet gekozen voor een vergunningenstelsel, maar voor een kennisgevingstelsel. De burgemeester kan op grond van de kennisgeving van een openbare manifestatie eventueel voorschriften en beperkingen stellen en de nodige veiligheidsmaatregelen treffen om de betoging ordelijk en vreedzaam te laten verlopen. De Wom bepaalt in artikel 5 lid 2 sub c dat de burgemeester een manifestatie kan verbieden:

  • ter bescherming van de gezondheid,
  • in het belang van het verkeer en
  • ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden

De inhoud van de uiting is géén criterium voor de burgemeester om een manifestatie te verbieden. Tijdens de betoging zelf is de burgemeester bevoegd aanwijzingen te geven in het belang van bovengenoemde gronden. Ook kan hij – op dezelfde gronden – de betoging beëindigen (artikelen 6 en 7 Wom). De gemeenteraad kan in de APV regels opstellen over de wijze waarop de gemeente in kennis wordt gesteld. Voldoet de organisator daar niet aan, dan kan de burgemeester de manifestatie verbieden of beëindigen. Het ontbinden van een vreedzame betoging naar aanleiding van een actuele gebeurtenis wordt op grond van het enkele feit dat ze niet is aangemeld in de literatuur en door de Nationale Ombudsman niet altijd opportuun geacht. De context waarin een manifestatie plaatsvindt, telt mee in de afwegingen.

In de praktijk komt het voor dat burgemeesters manifestaties verbieden ter voorkoming of bestrijding van wanordelijkheden. Dat betreft evenwel een vergaand en uitzonderlijk middle dat bijvoorbeeld speelt bij demonstaties van extremistische groeperingen met tegendemonstraties. Hierbij geldt dat:

  • de burgemeester zich moet hebben ingespannen om voldoende politie te verkrijgen;
  • de burgemeester het concreet en uitvoerig moet kunnen aantonen als hij vaststelt dat de inzet van politie buitenproportioneel is;
  • de burgemeester een andere locatie of tijdstip mag voorstellen of nadere voorschriften aan de manifestatie mag verbinden;
  • de burgemeester bij het verplaatsen en/of beperken van de manifestatie uitvoerig moet motiveren waarom de toegestane route de enige acceptabele is en waarom de tijdsduur van de demonstratie zozeer wordt beperkt. Een verbod is enkel mogelijk op basis van “bestuurlijke overmacht”, waarbij de politie niet in staat is om de veiligheid van deelnemers te garanderen. Daarvan is sprake wanneer de betoging naar redelijke verwachting gepaard zal gaan met zo ernstige wanordelijkheden, dat er niet voldoende politie kan worden ingezet om de veiligheid van burgers en goederen adequaat te beschermen.

Overigens spelen de omstandigheden van het geval wel een rol. Zo is het denkbaar dat vlak nadat een brand in een moskee heeft plaatsgevonden een demonstratie van extreemrechts kan worden verboden; daar is dan duidelijk een link met de maatschappelijke onrust die al bestaat. De onrust kan dan voldoende grond zijn om de demonstratie op dat specifieke moment te verbieden. Mocht op een later tijdstip eenzelfde verzoek in de desbetreffende gemeente binnenkomen, dan moeten de omstandigheden van dat moment worden gewogen. In situaties waarin de Wet openbare manifestaties niet voorziet en er ernstige vrees is voor oproerige beweging, andere ernstige wanordelijkheden of van rampen of zware ongevallen, kan de burgemeester gebruik maken van de noodverordening en noodbevel. Een noodbevel is te gebruiken om demonstranten te sommeren zich te verwijderen van een bepaalde plaats. Dit geldt vooral als men afwijkt van de afgestemde route. Het noodbevel werkt individueel. Hierbij worden bijvoorbeeld extreemlinkse demonstranten bevolen zich te verwijderen om een confrontatie met extreemrechtse demonstranten te voorkomen. De noodverordening geldt voor een ieder in een bepaald gebied.

Previous Story

Toezicht op openbare samenkomsten, vermakelijkheden en inrichtingen (Artikel 174)

Next Story

Noodbevel (Artikel 175)

Latest from Legal Knowledge Tools

Towards Netto Zero

De rol van de Chief Financial Officer (CFO) bij duurzame rapportages is van cruciaal belang voor…

ESG-rapportage

De rol van de Chief Financial Officer (CFO) bij duurzame rapportages is van cruciaal belang voor…