W Niderlandach prawo wodne reguluje przede wszystkim Ustawa o wodach (Waterwet), Ramowa Dyrektywa Wodna UE (WFD) oraz szereg przepisów ogólnych i szczegółowych dotyczących użytkowania, podziału i jakości wód słodkich i słonych. Za wydawanie pozwoleń na pobór i zrzut wody, ustalanie warunków koncesji oraz kontrolę przestrzegania przepisów odpowiadają lokalne zarządy wodne (waterschappen), Ministerstwo Infrastruktury i Gospodarki Wodnej (Rijkswaterstaat) oraz władze prowincji. Prawa do korzystania z wody są kluczowe dla sektorów takich jak rolnictwo, przemysł spożywczy, chemiczny, dostawy wody pitnej, ogrodnictwo i produkcja energii. Jednak gdy krajowe lub międzynarodowe przedsiębiorstwa, ich kierownictwo, syndycy masy upadłościowej, biegli rewidenci lub instytucje publiczne są oskarżane o gospodarcze nadużycia, oszustwa, łapownictwo, pranie pieniędzy, korupcję lub naruszenia sankcji międzynarodowych, cały system hydrologiczny zostaje poważnie zdestabilizowany: procedury koncesyjne zostają wstrzymane, sankcje się piętrzą, a ciągłość społeczno-gospodarcza jest zagrożona. W sześciu kolejnych sekcjach przeanalizowano wpływ każdego z tych naruszeń na prawo wodne w Niderlandach.
Gospodarcze nadużycia
Gospodarcze nadużycia popełniane przez zarządy wodne lub organy nadzorcze mogą skutkować brakiem zasobów na realizację kluczowych zadań, takich jak inspekcje i monitoring. Na przykład, gdy waterschap systematycznie zaniża budżet na kontrolę jakości wody, zarządzanie poziomami wód lub konserwację wałów, lub gdy środki są wykorzystywane do projektów niepowiązanych z wodą, wydawanie pozwoleń na pobór lub zrzut wody ulega opóźnieniu. Może to sparaliżować dostawy wody do celów chłodniczych w przemyśle lub nawadniania w rolnictwie, zmuszając przedsiębiorstwa do ubiegania się o pilne pozwolenia i zniechęcając inwestorów. Równocześnie maleje nadzór nad warunkami zrzutu ścieków przemysłowych, co prowadzi do częstszych naruszeń przepisów i pogorszenia jakości wód powierzchniowych oraz gruntowych. Instytucje finansowe zaczną żądać wyższych zabezpieczeń oraz naliczać premie ryzyka, co sprawia, że inwestycje w elektrownie lub duże projekty infrastrukturalne stają się nieopłacalne.
Oszustwo
Oszustwo w kontekście prawa wodnego ma miejsce, gdy składane są fałszywe dane w celu uzyskania lub utrzymania pozwolenia. Na przykład doradca lub posiadacz pozwolenia może zaniżać faktyczny pobór wody lub manipulować danymi chemicznymi, by pozostać w granicach dozwolonych norm. Gdy Inspekcja ds. Środowiska i Transportu (ILT) lub audytor zewnętrzny, podczas postępowania karnego lub na podstawie ustawy o dostępie do informacji (Wet open overheid), ujawni takie fałszerstwa, pozwolenia mogą zostać natychmiast zawieszone i może zostać zlecona nowa ocena oddziaływania na środowisko. Może to oznaczać natychmiastowe przerwanie poboru wody do celów przemysłowych, konieczność rekalkulacji granic emisji i wszczęcie postępowania sądowego wobec właściciela pozwolenia. Reputacja przedsiębiorstwa ulega pogorszeniu, a organy państwowe lub obywatele dążą do odzyskania kosztów postępowania poprzez grzywny lub roszczenia odszkodowawcze.
Łapownictwo
Łapownictwo w procesie udzielania pozwoleń wodnych występuje, gdy urzędnicy lub członkowie zarządu przyjmują płatności w zamian za korzystne decyzje – np. w sprawach balastowych, instalacji rur czy przyłączeń. Płatności te są często ukrywane jako „koszty projektu” lub „wynagrodzenia konsultacyjne”, bez dokumentacji. Gdy postępowanie karne wykaże łapownictwo, kompromitacji ulega cała procedura decyzyjna: decyzje są rewidowane, wszczynane są procesy karne, a odpowiedzialne organy mogą zostać objęte nadzorem. Skutkuje to wieloletnimi opóźnieniami w projektach infrastrukturalnych, wstrzymaniem pracy stacji pomp i utratą międzynarodowego zaufania do holenderskiego sektora wodnego.
Pranie pieniędzy
Pranie pieniędzy w projektach związanych z gospodarką wodną ma miejsce, gdy nielegalne środki inwestowane są w zakłady odsalania, systemy kropelkowe czy infrastrukturę hydrauliczną za pośrednictwem spółek-wydmuszek. Przez zawyżanie kosztów lub zawieranie fikcyjnych umów serwisowych, przestępcze przepływy pieniężne są kamuflowane jako legalne inwestycje. Banki i notariusze, działający zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Wwft), mają obowiązek zgłaszać podejrzane transakcje, co może prowadzić do zamrożenia kont i rozwiązania umów finansowych. Projekty są nagle wstrzymywane, wykonawcy nie otrzymują wypłat, a zarządy wodne są oskarżane o brak należytej staranności. W efekcie powstaje klimat nieufności, który utrudnia wdrażanie innowacji technologicznych i adaptację do zmian klimatycznych.
Korupcja
Korupcja w sektorze wodnym przejawia się systematycznym konfliktem interesów przy przyznawaniu pozwoleń lub kontraktów publicznych. Na przykład członkowie zarządu waterschapu mogą faworyzować firmy, które wspierały ich kampanie wyborcze, lub urzędnicy mogą domagać się korzyści osobistych w zamian za tymczasowe koncesje. Takie praktyki podważają zasady dobrego zarządzania i równej konkurencji. Po ich ujawnieniu dochodzi często do parlamentarnych dochodzeń, przeglądu wszystkich koncesji i powołania niezależnych komisji nadzorczych. Skutkiem są zerwane umowy, zamrożone projekty infrastrukturalne i długofalowe szkody dla reputacji – nie tylko dla bezpośrednio zaangażowanych, ale i całego systemu prawa wodnego w Niderlandach.
Naruszenie sankcji międzynarodowych
W transgranicznych projektach wodnych – np. dotyczących Renu, Mozy, Skaldy lub międzynarodowych sieci wodociągowych – udział państw lub firm objętych sankcjami może stanowić naruszenie przepisów UE lub ONZ. Udzielenie koncesji konsorcjom z udziałem stron objętych sankcjami skutkuje natychmiastowym wstrzymaniem funduszy UE, wzmożonym nadzorem holenderskiego Ministerstwa Finansów i zajęciem aktywów. Projekty związane z uzdatnianiem wody lub infrastrukturą przesyłową zostają zawieszone, co zagraża bezpieczeństwu dostaw, żegludze śródlądowej i pozycji Niderlandów jako wiarygodnego partnera w adaptacji klimatycznej. Inwestorzy zagraniczni wycofują się, a kluczowa infrastruktura i ochrona przeciwpowodziowa stają pod znakiem zapytania.
